Τροχαία Εγκλήματα: Κάποτε (1907) ανησυχούσαμε γι αυτά…

Βαθεῖα εἶνε ἠ ỏδύνη ἠ συνέχουσα ὄλην τήν κοινωνίαν διά τό φρικῶδες δυστύχημα τῆς λεωφόρου Συγγροῡ, ἀλλά βαθυτέρα καί ἀγριωτέρα εἶνε ἠ ἀγανάκτησις αὐτῆς κατά τοῡ δράστου τοῡδιαπραχθέντος ἐγκλήματος. Διότι βεβαίως περίἐγκλήματος πρόκειται, ỏυχί περί τυχαίου δυστυχήματος. Ἐγκλήματος, τοῡ ỏποίου οἰκτρόν θῡμα ἔπεσε μία ἀτυχής γυναῑκα τοῡ λαοῡ καί τοῡỏποίου ἀπαίσιος ἥρως ἀνεδείχθει ὁ βουλευτής κ. Νικόλαος Σιμόπουλος, υἱός του κ. ὑπουργοῡ των Οἱκονομικῶν. Ὁ ἐπαγγελλόμενος ἀπό τινος μᾱλλον τόν Σωφέρ ἥ τον βουλευτήν νεανίσκος αὐτός ἀφοῡἔφερεν ἀπό τά Παρίσια τὸ περίφημον και αἱμοσταγές πλέον αὐτοκίνητόν του ἐνόμισεν ὃτι κατῆλθεν ἐξ οῡρανοῡ κατακτητής διασχίζων μέ ἰλλιγιώδη ταχύτητα τάς Ἀθηναϊκάς ỏδούς ἐπιδεικνυόμενος εἰς τούς πάντας καί τά πάντα περιφρονῶν καί σαρκάζωνἀπό τῆς ἐν αὐτοκινήτω ὐψηλής του θέσεως, καί τούς πάντας ἀπειλῶν ἀνά πᾱσαν στιγμήν νά συντρίψηὐπό τούς τροχούς τῆς μηχανῆς του.

Απόσπασμα από την αθηναϊκή εφημερίδα ΣΚΡΙΠ της 6ης Μαρτίου 1907 (η υπογράμμιση δική μας). Ολόκληρο το άρθρο: ΕΔΩ

Το συγκεκριμένο τροχαίο που συνέβη το 1907, προκάλεσε το θάνατο μιας 25χρονης γυναίκας της Ευφροσύνης Βαμβακά και ήταν συνέπεια «κόντρας»  δυο αυτοκινήτων στη Συγγρού στο ύψος του Φιξ με οδηγούς από τη μια τον βουλευτή Νικόλαο Σιμόπουλο και από την άλλη τον πρίγκηπα Ανδρέα και συνοδηγό την πριγκίπισσα Αλίκη.

Εκείνη την εποχή στην πόλη κυκλοφορούσαν 7 μόλις αυτοκίνητα τα οποία συχνά ο τύπος κατέκρινε για τις ηλιγγιώδεις ταχύτητες (75-90 χλμ/ώρα) που ανέπτυσαν βάζοντας σε κίνδυνο τις ζωές των πεζών.

Η κοινωνική κατακραυγή για την αλόγιστη κίνηση των αυτοκινήτων δεν ήταν φαινόμενο μόνο της ψωροκώσταινας.

Στο βιβλίο του Peter Norton «Fighting the Traffic: The Dawn of the Motor Age in the American City», περιγράφεται αναλυτικά παρόμοια κοινωνική αντίδραση και κατακραυγή στην αμερικανική κοινωνία για την είσοδο του αυτοκινήτου στους δρόμους.

Ένας σκιτσογράφος αμερικανικής εφημερίδας το 1923 προσομοίωσε το αυτοκίνητο με το θεό Μολόχ στον οποίο θυσιάζονται κυρίως παιδιά.

James, St Louis Star, 6 Νοεμβρίου 1923

Οδηγός βαμπίρ (vampire driver), δολοφονικός οδηγός (death driver) είναι η συνήθης περιγραφή και αναφορά στους οδηγούς της εποχής. Το παρακάτω απόσπασμα από τους New York Times της 23ης Νοεμβρίου του 1924 είναι χαρακτηριστικό. Το αυτοκίνητο συγκρίνεται με όπλο, ο οδηγός με πυροβολητή.

The horrors of peace appear to be appalling than the horrors of war. The automobile looms up as a far more destructive piece of mechanism than the machine gun. The reckless motorist deals more death the artilleryman. The man in streets seems less safe than the man in the trench. The greatest single lethal factor is the automobile. It left shambles in its wake as it coursed through 1923.

New York Times, Nov 23, 1924

Αντίστοιχοι τίτλοι και στις ελληνικές εφημερίδες της εποχής (Μάρτιος 1907, εφημερίδες Αλήθεια και Καιροί):

Φαίνεται λοιπόν πως αρχικά ο τύπος ελληνικός και διεθνής, αλλά και η κοινωνία γενικότερα ασκούσε σκληρή κριτική πρωτίστως στο αυτοκίνητο, δευτερευόντως στον οδηγό και ποτέ στον πεζό. Κύριος λόγος γι’ αυτό ήταν πως αυτό  μπήκε στη ζωή των πόλεων, διεκδικώντας χώρο, παραγκωνίζοντας τους άλλους χρήστες, ανατρέποντας την έως τότε ισχύουσα αντίληψη του δρόμου ως δημόσιου χώρου. Τα αυτοκίνητα αντιμετωπίστηκαν ως εισβολείς, ως εχθροί της κοινωνίας σκορπώντας το θάνατο στο διάβα τους.

Σήμερα τα αντανακλαστικά μας έχουν αμβλυνθεί ή μάλλον έχουν αλλάξει κατεύθυνση. Η ευθύνη για ένα τροχαίο στρέφεται περισσότερο στον ευάλωτο χρήστη του οδικού δικτύου, στο θύμα και λιγότερο στον ισχυρό χρήστη του.

Οι πολίτες, οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι και με αποκορύφωση οι δικαστές χρησιμοποιούν κατά κόρον τις λέξεις ατύχημα και αμέλεια στις περιπτώσεις σύγκρουσης οχήματος και πεζού.

Τόσο η κοινωνία όσο και οι δικαστές ταυτίζονται ηθικά περισσότερο με το θύτη αντί του θύματος, ιδίως όσο απομακρυνόμαστε από την ημερομηνία του τροχαίου θανάτου, πόσο μάλλον χρόνια μετά (5, 6 ή ακόμα κι 7) για να φτάσει η ώρα μια δίκης. Δε γνωρίζουμε αν είναι θέμα ψυχολογικής μεταβίβασης, πάντως  φαίνεται πιο εύκολο να ταυτιστεί κανείς μ’ ένα ζωντανό παρά μ’ έναν νεκρό.

Η προστασία της ζωής σε σχέση με τα τροχαία δε φαίνεται πια να είναι κοινωνικό δικαίωμα. Η αξία της ζωής βαίνει μειούμενη της αξίας της οικονομίας χρόνου. Η γρήγορη και απρόσκοπτη μετακίνηση είναι δικαίωμα και ο πεζός, ο ηλικιωμένος, ο ποδηλάτης, το παιδί είναι εμπόδια στην άσκηση του παραπάνω δικαιώματος. Ο αδύναμος οφείλει να δίνει προτεραιότητα στον ισχυρό. Ο ισχυρός μπορεί να επιδεικνύει την ισχύ του, να αντλεί επιπλέον δύναμη από την επίδειξη αυτή καθεαυτή και εν τέλει να τιμωρεί όποιον  τολμά να  την αμφισβητεί.

Απ’ όλα τα παραπάνω προκύπτει το εξής ερώτημα: ποιός ή τί έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην αλλαγή νοοτροπίας, στην αποποινικοποίηση δηλαδή του τροχαίου θανάτου;

Θέτουμε το ερώτημα και το αφήνουμε ως προβληματισμό στους αναγνώστες μας (τα σχόλιά σας ευπρόσδεκτα), ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουμε την έρευνα, τη μελέτη και τη συλλογή στοιχείων για παρουσίαση σε επόμενη ανάρτηση.

Βλαχάκη Χριστιάνα