Η τραγωδία στα Τέμπη θα μπορούσε, όμως, να εξελιχθεί σε σύμβολο όχι μόνο ενός μαζικού δημοκρατικού αγώνα για να αποδοθεί δικαιοσύνη για μια ενδεχόμενη συγκάλυψη εγκλήματος, αλλά και ενός πολύ ευρύτερου αγώνα για να αλλάξουμε αυτό που λαμβάνει χώρα μπροστά στα μάτια μας, εδώ και πολύ καιρό. Ενός αγώνα απέναντι σε ένα συγκριτικά διαχρονικό έγκλημα. Αγώνα για τα θύματα εγκληματικών πολιτικών ανεξέλεγκτης ενθάρρυνσης του ιδιωτικού αυτοκινήτου έναντι του δημόσιου τρένου και τραμ, έναντι του ποδηλατόδρομου και του πεζοδρομίου. Ενός αγώνα που θα έχει ιδιαίτερη σημασία σε μια χώρα που ο ετήσιος αριθμός των θυμάτων τροχαίων είναι πολλαπλάσιος αυτού των θυμάτων στα Τέμπη, με πολλά και παντελώς αθώα θύματα να είναι νέες και νέοι, να ανήκουν δηλαδή στην ίδια ηλικιακή κατηγορία με τα θύματα των Τεμπών.
Επειδή το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας ήταν μεγαλύτερο από σήμερα στο παρελθόν, είναι προφανές ότι δεν είναι τεχνικός ο λόγος που δεν έχουμε ένα πυκνό σιδηροδρομικό δίκτυο στη χώρα μας. Ένας αφετηριακός στόχος, ρεαλιστικά εφικτός από τεχνική άποψη, στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας, θα ήταν η αύξηση της πυκνότητας του σιδηροδρομικού της χώρας μας στο επίπεδο του δικτύου χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, στις οποίες, ενδεικτικά, οι συνάδελφοί μου υποχρεώνονται, εδώ και καιρό, να μετακινηθούν με τρένο και όχι με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο αν θέλουν να αποζημιωθούν για τη συμμετοχή τους σε ένα επιστημονικό συνέδριο. Ένας δεύτερος στόχος θα ήταν η αποφασιστική αύξηση της πυκνότητας ενός δικτύου υπέργειου αστικού και προαστιακού σιδηροδρόμου, ενός δηλαδή δικτύου τραμ (με το μετρό και χάνουμε την εικόνα της πόλης και δεν αποθαρρύνουμε την αυτοκίνηση). Και αυτό υπάρχει στην αστική δημοκρατία και δεν χρειάζεται να περιμένει τη δημοκρατία κάποιας αταξικής κοινωνίας. Υπάρχει μάλιστα εδώ και χρόνια σε πόλεις με πιο δύσκολο κλίμα από το δικό μας. Ενδεικτικά, στην περίπτωση της κεντρικής Ευρώπης, υπάρχει από το Βερολίνο μέχρι τη Βιέννη και τη Ζυρίχη (μετά από τόσα χρόνια στην ΕΕ, για μια αστική κυβέρνηση που επικαλείται την μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό, τέτοιες πόλεις θα έπρεπε να ήταν το υπόδειγμα ως προς τις συγκοινωνίες).
Με το κλίμα της Ελλάδας, ειδικά σε πόλεις με την αστική συγκέντρωση της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, θα έπρεπε από πολλά χρόνια ο πυκνότατος και δημόσιος αστικός και προαστιακός σιδηρόδρομος να έχει αντικαταστήσει το ιδιωτικό αυτοκίνητο, ως, μεταξύ άλλων, πολύ οικονομικότερος και ασφαλέστερος. Με κόστος κατασκευής υποπολλαπλάσιο από αυτό του υπόγειου μετρό, με υποπολλαπλάσιο επίσης χρόνο κατασκευής. Στο πλαίσιο μιας σχεδιαστικής φιλοσοφίας που θα ήταν αντίθετη αυτής των γραμμών τραμ που κατασκευάστηκαν αποσπασματικά για τους Ολυμπιακούς αγώνες, με αποτέλεσμα να μην αναδεικνύεται το πόσο ελκυστικό θα μπορούσε να είναι το τραμ, όπως ακριβώς είναι σε πολλές πόλεις της αστικής Ευρώπης. Ας σημειωθεί και εδώ ότι το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό, καθώς υπήρχαν και στη χώρα μας στο παρελθόν γραμμές τραμ με πιο κεντρική τοποθέτηση. Και προφανώς θα πρέπει να είναι ένας αφετηριακός στόχος η υποστήριξη του ποδηλάτου, όπως σε αστικά (και προαστιακά) περιβάλλοντα της αστικής Ευρώπης που δεν έχουν το πολύ ευνοϊκότερο δικό μας κλίμα.
Στη συγκέντρωση υποστήριξης του αγώνα των γονιών και συγγενών των νέων που χάθηκαν στα Τέμπη να πάμε και για να στηρίξουμε έναν ευρύτερο και πολυτιμότατο αγώνα γονιών και συγγενών νέων που έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία (όπως αυτοί του δικτύου ‘SOS Τροχαία Εγκλήματα’), επειδή η δική μας αστική νομοθετική και εκτελεστική εξουσία δεν υιοθετεί και δεν επιβάλει τα πολύ μικρότερα όρια ταχύτητας για τα ιδιωτικά αυτοκίνητα που ισχύουν σε πολλές πόλεις της Ευρώπης, επειδή η πολιτεία δεν διαπαιδαγωγεί και δεν εκπαιδεύει ακόμη και για την παραβίαση του κόκκινου, για την κατάληψη του πεζοδρομίου, για το παράνομο παρκάρισμα, επειδή αφήνει ελεύθερους και χωρίς υποχρέωση εκπαίδευσης ακόμη και μεθυσμένους οδηγούς. Να πάμε στις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη και για τα πολλαπλάσια θύματα αυτής της πολιτικής, τους νέους αλλά και τους ηλικιωμένους.
Να πάμε και για το μεγάλο πλήθος -όχι λιγότερο από 15% του πληθυσμού, στην Ελλάδα μπορεί και μεγαλύτερο λόγω των πολλών θυμάτων τροχαίων- των ατόμων με αναπηρία. Ένα πλήθος που, σε αντίθεση με αρκετές περιοχές της υπόλοιπης Ευρώπης, στερείται απολύτως το δημόσιο χώρο επειδή δεν υπάρχει η στοιχειώδης υποδομή στο πεζοδρόμιο και τη διάβαση του δρόμου, επειδή η όποια υποδομή είναι κατειλημμένη ή εγκαταλειμμένη, επειδή μια κατάλληλα εκπαιδευμένη τροχαία έχει απαξιωθεί έναντι μιας αστυνομίας τύπου ΜΑΤ, βάρβαρης καταστολής δημοκρατικών διεκδικήσεων, καθώς, ενδεικτικά, διαφημίζεται η (και) στατιστικά ασήμαντη παραβατικότητα στο δημόσιο πανεπιστήμιο για να προωθηθεί το ιδιωτικό, την ίδια στιγμή που αγνοείται η στατιστικά εκρηκτική αλλά και μαζικά δολοφονική παραβατικότητα του ανεξέλεγκτου ιδιωτικού αυτοκινήτου.
Τα δημόσια και υπέργεια μέσα σταθερής τροχιάς, ο αστικός, προαστιακός και υπεραστικός σιδηρόδρομος, ο δημόσιος ποδηλατόδρομος και το δημόσιο πεζοδρόμιο είναι, ταυτόχρονα και αδιαίρετα, πολύ πιο ασφαλή, πολύ πιο συμπεριληπτικά, πολύ πιο φεμινιστικά (απέναντι στην ιδεολογία του ανδρισμού της επίδειξης της ακραίας επιτάχυνσης και της υψηλής ταχύτητας). Είναι όμως και πολύ πιο οικολογικά, απολύτως επομένως απαραίτητα, αμεσότατα, αν θέλουμε να έχουμε κάποια τύχη απέναντι στην πρωτοφανή ιστορικά πρόκληση της κλιματικής αλλαγής, μια πρόκληση υπαρξιακή για την ανθρωπότητα και τη φύση γενικότερα. Στη συγκέντρωση για την τραγωδία των Τεμπών ας πάμε για να διεκδικήσουμε και όλα αυτά.
Αυτός θα είναι και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να συμβάλουν οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη στην ενίσχυση της δημοκρατίας και όχι όσων εκμεταλλεύονται την κρίση για να την αμφισβητήσουν από τα ακροδεξιά. Θα είναι ο καλύτερος τρόπος για την ανάδειξη και ενίσχυση νέων δημοκρατικών οικολογικών πολιτικών συλλογικοτήτων, με τη νομιμοποίηση που χρειάζεται για να σταθούν πειστικά απέναντι στην ακροδεξιά. Συλλογικοτήτων πέρα από τον ακραία επικίνδυνο καπιταλισμό που είναι ο νεοφιλελευθερισμός αλλά και σε απόσταση από την πραγματιστική διαχείριση των αδιεξόδων του στο όνομα της αριστεράς, διαχείριση που είχε τη δική της συμβολή στο να πάνε τα πράγματα στην Ελλάδα ακόμη χειρότερα από αλλού. Απέναντι σε μια πραγματιστική αριστερά που έβαλε την υπογραφή της ακόμη και στην παράδοση του τρένου στα χειρότερα ιδιωτικά συμφέροντα, ας διεκδικήσουμε (και) με τη συμμετοχή μας στις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη τον ρεαλισμό μιας οικολογικής αριστεράς του δημόσιου τρένου, μιας αριστεράς που θα αντιπαρέρχεται πειστικά πιέσεις υπέρ πολιτικού πραγματισμού τύπου μνημονίου με ρεαλιστικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της πολιτικής προτεραιότητας που είναι η κλιματική αλλαγή.
Τέλης Τύμπας, Καθηγητής στο ΕΚΠΑ, διδάσκει Ιστορία της Τεχνολογίας και Science, Technology, Society
