Κάποιες περιπτώσεις: 1. Βάδιζε πάνω στο πεζοδρόμιο ανέμελος. 2. Ήταν συνοδηγός σε αυτοκίνητο, χαρούμενη για την μεγάλη επιτυχία της. 3. Ήταν πάνω στο ποδήλατο, γύριζε τον κόσμο. 4. Πέρναγε το δρόμο κουρασμένος, γυρίζοντας από τη δουλειά. 5. Ήταν πάνω στη μηχανή στο δρόμο για τη δουλειά. Ξαφνικά η κακιά η ώρα τους έκοψε το νήμα της ζωής. Το όχημα μπορεί, βεβαίως, να είχε πιει, λίγο παραπάνω, να έτρεχε λίγο παραπάνω, να είχε μισό κοιμηθεί, αλλά αυτά είναι πταίσματα. Πέντε τυχαίες(;) περιπτώσεις, πέντε αριθμοί από τους 31.385 που έχασαν τη ζωή τους στην άσφαλτο τα τελευταία 20 χρόνια. Που τα όνειρά τους φτερούγισαν μαζί τους εκείνη την «κακιά» στιγμή, εξαφανίστηκαν, όπως και οι οδηγοί, που τις (τους) χτύπησαν, έγιναν καπνός οι περισσότεροι, λες και τους έπιασε πανικός μήπως, επιστρέφοντας, στον τόπο (του εγκλήματος;) θα τους κατασπαράξει από εκδικητικότητα το τραυματισμένο θεριό! Κάποιοι πιάστηκαν, αλλά γρήγορα αφέθηκαν, και κάποιοι αναζητούνται ακόμη. Κάποιους τους ψάχνουν ακόμη και οι συνειδήσεις τους.
Πίσω όμως από τους αριθμούς, τις περιπτώσεις (αλλά όχι τις συμπτώσεις ) και τα στατιστικά βρίσκονται Άνθρωποι, νέοι συνήθως. Όμορφες ιστορίες που έμειναν χωρίς ολοκλήρωση. Ιθάκες που ψάχνουν ακόμη τους ταξιδευτές τους. Κι αν μετά την κρίση λιγότεροι Άνθρωποι χάνονται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο, αυτό συμβαίνει, επειδή κυκλοφορούν λιγότερα οχήματα με μικρότερες ταχύτητες για εξοικονόμηση στα καύσιμα! Οι αυτοκινητόδρομοι, επίσης, φαίνεται να έχουν βελτιώσει την κατάσταση, αλλά η αστυνόμευση, μάλλον δεν έχει αξιόλογο μερίδιο). Ρέουν ακόμη ορμητικά τα ποτάμια με το αίμα σε έναν εμφύλιο πόλεμο, κηρυγμένο στη σιωπή, με πολλούς να είναι ανυπεράσπιστοι, σε μία πανδημία με θύματα κυρίως νέους (στις ηλικίες 5 έως 29 τα τροχαία είναι η πρώτη αιτία θανάτου παγκόσμια), θέμα που ανεβαίνει στον αφρό του επίκαιρου, όταν χάνεται κάποιος επώνυμος ή η ιστορία είναι πολύ τραγική και έχει αποτυπωθεί, βεβαίως, στην κάμερα. Ο ΟΗΕ έχει καθιερώσει την τρίτη Κυριακή κάθε Νοέμβρη, φέτος στις 15 του μηνός, ως παγκόσμια ημέρα μνήμης θυμάτων από τις τροχαίες συγκρούσεις.
Αυτοί που γλυτώσανε; Πολλοί με ακρωτηριασμένα τα σώματα τους, με ακρωτηριασμένες τις ζωές. Πολλοί από αυτούς τους Ανθρώπους τα καταφέρνουν, μετά από ασταμάτητη πάλη, προσαρμόζονται, βρίσκουν διεξόδους, άλλος με τον αθλητισμό, άλλος αφιερώνεται σε ομιλίες ευαισθητοποίησης, άλλος προσφέρει άπλετη αλληλεγγύη σε συμπάσχοντες και όχι μόνο. Μεγαλουργούν, αληθινά πρότυπα χαμένα συχνά στην ανωνυμία μιας ανάπηρης πολιτείας.
Και ακόμη πιο πίσω βρίσκονται αυτοί που μένουν, οι οικογένειες που χάσανε τους δικούς τους Ανθρώπους. Και αυτή η απώλεια τους τρώει όλη τους τη ζωή και μαζί ένα αίσθημα αδικίας, γιατί οι ποινές που επιφυλάσσονται στους δράστες είναι σχεδόν ενθαρρυντικές, ένα χάδι επιβράβευσης, έτυχε, λέει, η κακιά η στιγμή, να επαναλάβεις το έγκλημα, ούτε μία μέρα φυλακή, έστω λίγες ώρες κοινωνικής υπηρεσίας, για το θεαθήναι ρε παιδί μου, τίποτα, τίποτα, τίποτα. Μία υποκρισία του συστήματος που υποστηρίζει τον κανιβαλιστικό καταναλωτισμό, τα αυτοκίνητα, τις αυτοκινητοβιομηχανίες, τον ατομικισμό, την αναξιοπρέπεια, την αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή, ένα αίσχος της α-δικαιοσύνης. Στο δικαστήριο παρά τον πόνο τον βαρύ, τον ασήκωτο, παρότι κρατάς μία στάση αξιοπρέπειας χωρίς διάθεση εκδικητικότητας, κάποια στιγμή μπορεί να νιώσεις ότι εσύ είσαι, λέει, ο κατηγορούμενος, γιατί, για παράδειγμα, δεν πρόσεξες το παιδί σου, λέει, ο άντρας σου δεν πρόσεξε, λέει. Και θέλουν να σου φυτέψουν ενοχές, που ζητάς αποζημίωση, που θέλεις να καταστρέψεις τη ζωή του δράστη, λέει.
Η πρώτη αιτία πρόκλησης των τροχαίων συγκρούσεων ( ή εγκλημάτων; ) είναι η ταχύτητα. Nα εκτιναχθεί η αδρεναλίνη! Να (απο)δείξουμε τη μαγκιά! Την ηλιθιότητα! Δρόμοι πίστες ταχύτητας, πίστες χορού για λυσσασμένους τροχούς να σέρνουν το χορό του θανάτου. Το όχημα όπλο που μπορεί να εκπυρσοκροτήσει οποιαδήποτε στιγμή και οπλίζει, όταν, όπως λέει ο Ιαβέρης, μπει το βλήμα μέσα του. Ένα βλήμα που συχνά μεταλλάσσεται σε χταπόδι, στο ένα πλοκάμι το κινητό, στο άλλο το καφεδάκι, στο άλλο το τσιγαράκι, και το αμάξι μόνο του και όποιον πάρει ο χάρος ή η κακιά η ώρα! Στο μεταξύ τα καινούργια αυτοκίνητα διαθέτουν ακόμη πιο εξελιγμένες προδιαγραφές παθητικής ασφαλείας, πράγμα που σου δημιουργεί την προδιάθεση να αναπτύξεις μεγαλύτερη ταχύτητα, να το τρέξεις λιγάκι το εργαλείο, έτσι όμως γίνεσαι πιο επικίνδυνος για τους άλλους, ιδίως τους ευάλωτους χρήστες του δρόμου, αυτόν με το δίκυκλο, τους πεζούς, τη μητέρα, το παιδί, τον ηλικιωμένο, τον ανάπηρο με το καροτσάκι, αν τολμήσει να κινηθεί στην πόλη. Βλέπετε πολλούς να κυκλοφορούν με αναπηρικά αμαξίδια; Κι όμως: μείωση κατά μέσο όρο 5% της ταχύτητας σημαίνει μείωση κατά 30% των θανάτων στους δρόμους!
Επιπλέον, η αστυνόμευση είναι ελλιπής, επιφανειακή, ενίοτε αλλοπρόσαλλη. Μερικές φορές φαίνεται σαν να κινείται από λόγους εισπρακτικούς, γενικώς όχι πειστικούς. Δίνει το μήνυμα πως τα εγκλήματα στους δρόμους είναι κάτι το αμελητέο, όχι κάτι σημαντικό σαν τον κορωνοϊό, για παράδειγμα. Σε όποιες περιπτώσεις ο νόμος εφαρμόστηκε με σχετική συνέπεια κι η αστυνόμευση ήταν επαρκής, π.χ. για τα κράνη και τις ζώνες ασφαλείας, οι συμπεριφορές άλλαξαν άρδην και ξεκάθαρα προς το καλύτερο.
Επίσης, με τα κοινωνικά μηνύματα για την οδική ασφάλεια στα μέσα μαζικής επικοινωνίας προβάλλεται και επισημαίνεται όχι να προσέχει ο οδηγός αλλά ο πεζός! Υποβάλλεται το μήνυμα ότι ζούμε σε μία ζούγκλα, δηλαδή σε ένα περιβάλλον που δεν αλλάζει που έχει το πόδι και το μυαλό κολλημένα στο γκάζι και, αν θέλεις να επιβιώσεις, πρέπει να κάνεις στην άκρη εσύ και τα δικαιώματά σου! Ακόμη όμως και το όχημα που δεν κινείται,, το παράνομα παρκαρισμένο σε αναγκάζει συχνά σε επικίνδυνους ελιγμούς, μειώνει την ορατότητα όλων των χρηστών του οδικού δικτύου, αναγκάζει συχνά τους πεζούς να κατεβαίνουν στο οδόστρωμα, πράγμα που εγκυμονεί κινδύνους για τη σωματική τους ακεραιότητα.
Μπορεί να γίνει κάτι; Πρώτα πρώτα αντικατάσταση της λέξης «ατύχημα» που είναι μεροληπτική υπέρ του δράστη με τη λέξη «σύγκρουση» ή «συμβάν»( ή μήπως »έγκλημα» χωρίς εισαγωγικά και περιστροφές; ). Γιατί οι τροχαίες συγκρούσεις δεν οφείλονται στα τερτίπια της μοίρας, δεν είναι αναπόφευκτες, ίσα ίσα είναι προβλέψιμες, οφείλονται σε συγκεκριμένες αιτίες, έχουν συγκεκριμένους υπευθύνους , άρα μπορούν να προληφθούν. Και το πρώτο που χρειάζεται είναι να το αναγνωρίσουμε. Τους όρους αυτούς είναι ανάγκη να τους υιοθετήσουν με συνέπεια τόσο η τροχαία, όσο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, γενικά η κοινωνία.
Συνεχής προσπάθεια ευαισθητοποίησης με κοινωνικά μηνύματα για την οδική ασφάλεια με εκπομπές, ντοκιμαντέρ, συζητήσεις, για να ευαισθητοποιηθούν όσοι είναι δεκτικοί. Για τους άλλους αυστηροί νόμοι, επιτήρηση των νόμων, αυστηρές συνέπειες για όσους δηλαδή θεωρούν μαγκιά την ασύδοτη οδήγηση. Και αγωγή. Χρειάζεται να ενσωματωθούν στο πρόγραμμα σπουδών και της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μαθήματα για την οδική ασφάλεια, σύγχρονα μαθήματα ζωής, τα οποία θα συντονίζονται και θα υλοποιούνται από ειδικούς, σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς των σχολείων. Επίσης, να ενθαρρύνονται (άρα ελάχιστη ανάμειξη της γραφειοκρατίας) οι επισκέψεις στο χώρο του σχολείου και να εφαρμόζονται προγράμματα από συλλογικότητες, από φορείς που ασχολούνται με την οδική ασφάλεια π.χ. SOS Τροχαία Εγκλήματα, Ινστιτούτο για την Οδική Ασφάλεια Πάνος Μυλωνάς. Η πανδημία της ασφάλτου θερίζει τις νεαρές ηλικίες, πράγμα που δεν συμβαίνει με την πανδημία του κορωνοϊού. Κι όμως πόσα μέτρα παίρνονται για αυτήν του ιού κι όχι για την άλλη της ασφάλτου; Υποκρισία μίας γερασμένης κοινωνίας απέναντι στα παιδιά της!
Είναι ανάγκη η υποψήφιοι οδηγοί κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης τους να συνειδητοποιήσουν ότι το όχημά τους είναι όπλο που ανά πάσα στιγμή μπορεί να σκοτώσει τόσο αυτούς όσο και τους άλλους χρήστες του οδικού δικτύου. Να σέβονται τους πεζούς και τα δικαιώματά τους, να δείχνουν ευγένεια και αλληλεγγύη στο δρόμο. Επιπλέον, στις εξετάσεις για την απόκτηση διπλώματος, εκτός από την ικανότητα να μπορούν να παρκάρουν και να ξεκινούν από την ανηφόρα, οι υποψήφιοι να αξιολογούνται σε ευρύτερες δεξιότητες, για παράδειγμα αν μπορούν να προλαμβάνουν και να διαχειρίζονται κινδύνους, αν οδηγούν αμυντικά και γενικώς προσεκτικά. Και να σταματήσει, επιτέλους, ο χρηματισμός! Η τεχνολογία με τις εφαρμογές της μπορεί να συνεισφέρει, υπηρετώντας την ασφάλεια των Ανθρώπων, για παράδειγμα κόφτης ταχύτητας , συσκευή στα οχήματα που δεν επιτρέπει να ξεπεράσεις κάποια συγκεκριμένη ανωτάτη ταχύτητα, αυτόματη προσαρμογή του οχήματος στα όρια ταχύτητας του δρόμου μέσω επικοινωνίας του οχήματος με το δίκτυο, σύστημα αναγνώρισης πεζών και ακινητοποίησης του οχήματος σε περίπτωση εκτάκτου ανάγκης.
Το όραμα μηδέν (vision zero) έχει υλοποιηθεί σε άλλες χώρες με μεγάλη επιτυχία. Πρόκειται για μία πολιτική, μία στρατηγική με οδηγό τις ανάγκες του Ανθρώπου και τέρμα τον εκμηδενισμό των θυμάτων της ασφάλτου. Περιλαμβάνει μία δέσμη μέτρων, όπως περιορισμό των ορίων ταχύτητας σε 40 km μέσα στις πόλεις και 30 km όριο για το μεγαλύτερο μέρος των πόλεων, ιδίως σε περιοχές κατοικιών, σχολείων, γενικά όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού. Σε συνδυασμό, εξυπακούεται, με την αυστηρή επιτήρηση. Καμία ανοχή στο αλκοόλ και αυστηρές ποινές για τους παραβάτες. Ενθάρρυνση εναλλακτικών μορφών μετακίνησης, περπάτημα, ποδήλατο, μέσα μαζικής μεταφοράς. Δημιουργία κατάλληλων υποδομών για την εξυπηρέτηση των τρόπων αυτών, πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι, λεωφορειόδρομοι, όμορφοι και ασφαλείς δημόσιοι χώροι, και υποδομές, για να μειωθούν οι ταχύτητες, κυκλικοί κόμβοι, στενεύσεις οδών, υπερυψωμένες διαβάσεις, δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας κλπ.
Άνθρωποι με κατάρτιση και ήθος, ναι, υπάρχουν και στην Ελλάδα, για να κάνουν τον σχεδιασμό. Μένει μόνο να δημοσιευτεί η παρακάτω αγγελία και να περιμένουμε τους κατάλληλους, για να πάρουν τις αποφάσεις ( εμείς, οι υπόλοιποι, μπορούμε ο καθένας από τη θέση του να δίνουμε τη μάχη μας ενάντια στην πανδημία της ασφάλτου) :
ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΟΔΗΓΟΙ
ΜΕ ΟΡΑΜΑ
ΚΑΙ ΗΘΟΣ ΑΤΡΑΚΑΡΙΣΤΟ,
ΓΙΑ ΝΑ ΔΡΟΜΟΛΟΓΗΣΟΥΝ
ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΜΗΔΕΝ.
ΟΣΟΙ ΚΑΛΟΙ, ΤΡΕΧΑΤΕ!
ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΗΝ ΤΡΑΚΑΡΕΤΕ!
Βαγγέλης Δήμας, εκπαιδευτικός, μέλος της Κίνησης ΠΕΖΗ
15.11.2020 Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Τροχαίων Συγκρούσεων
Υ.Γ. Πολύτιμα στοιχεία για τη σύνθεση του κειμένου αντλήθηκαν από τον Π.Ο.Υ. (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) και τον Πανελλαδικό Σύλλογο για τα θύματα των τροχαίων SOS Τροχαία Εγκλήματα
