ΠΡΟΣΕΧΕ

Το πρώτο πράγμα που μας λένε όλοι όταν οδηγούμε είναι: πρόσεχε! Τι θα πει αυτό; Τι είναι δηλαδή η προσοχή;
Η προσοχή είναι μια διεργασία του ανθρώπινου νου, είναι η γραμματέας του. Οι πληροφορίες έρχονται από τα μάτια, τα αυτιά, κ.λπ. για να πάνε στον εγκέφαλο. Μπαίνουν κάθε δέκατο του δευτερολέπτου εκατομμύρια πληροφορίες, που όμως ο εγκέφαλός μας δεν μπορεί να τις επεξεργαστεί όλες ταυτόχρονα. Επίσης δεν είναι όλες χρήσιμες για τη επιβίωσή μας, οι περισσότερες είναι άχρηστες. Η προσοχή λοιπόν ξεσκαρτάρει τις άχρηστες πληροφορίες και διαλέγει τις χρήσιμες, αυτές που χρειάζονται για την επιβίωση μας, τόσες όσες μπορεί να επεξεργαστεί ο εγκέφαλός μας, δηλαδή λίγες αλλά χρήσιμες. Πως το κάνει αυτό;.Χρησιμοποιεί δύο στάδια, στο πρώτο ανιχνεύει:Π.χ. για να δούμε ένα πλοίο: τα μάτια μας κατ’ αρχήν βλέπουν μια χρωματιστή κηλίδα, εμείς δεν έχουμε ακόμη αντιληφθεί τίποτε, η προσοχή όμως, μέσα σε μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου, αποφασίζει αν αξίζει τον κόπο να δούμε τι είναι αυτή η κηλίδα ή όχι. Αν αξίζει, τότε εστιάζουμε ασυνείδητα και αυτόματα με το βλέμμα την κηλίδα, αν όχι δεν την βλέπουμε. Η προσοχή λοιπόν κατ’ αρχήν διαλέγει.Ποια είναι όμως αυτά που διαλέγει η προσοχή, ποιο είναι το κριτήριο επιλογής της; Είναι λοιπόν: Τα μεγάλα Αυτά που έχουν αντίθεση φωτεινότητας με το περιβάλλονΑυτά που κινούνται ή τρεμουλιάζουν γρήγορα ή εμφανίζονται ξαφνικά Αυτά που είναι οικεία, ή περιμένουμε να τα δούμεΤο πρώτο στάδιο είναι από τα πιο σημαντικά για την επιβίωσή μας. Πριν ακόμα δούμε ορθολογικά κάτι, αντιδρούμε. Μια κηλίδα είναι ικανή να μας θέσει σε συγκινησιακή εγρήγορση. Η συγκίνηση (ετυμολογικά συν + κίνηση) είναι μια διαδικασία του ανθρώπινου νευρικού συστήματος, άμεσης αντίδρασης σε αυτό που αναγνωρίζει ως κίνδυνο, χωρίς ακόμη να το αντιληφθεί, καθοδηγούμενο από το συναίσθημα. Έτσι γίνονται όλες σχεδόν οι αντιδράσεις μας στην οδήγηση. Η κατάσταση αυτή λέγεται και στρες. Δηλαδή με απλά λόγια, κάθε κίνησή μας στην οδήγηση γίνεται υπό καθεστώς στρες. Να λοιπόν γιατί βρίζουμε, γιατί είμαστε επιθετικοί και γιατί κουραζόμαστε υπέρμετρα όταν οδηγούμε. Στην οδήγηση κατά κανόνα, δεν είμαστε εμείς, δεν είναι ο ορθολογισμός μας που αντιδρά, είναι η πρώτη γραμμή άμυνάς μας, ο συναισθηματικός μας κόσμος. Αυτός κάνει κατ’ αρχήν τα πάντα και στην συνέχεια έρχεται ο λογαριασμός της ορθής σκέψης.Στο δεύτερο στάδιο, η προσοχή συγκρίνει:Οι αισθητήριες πληροφορίες μόλις περάσουν το πρώτο στάδιο της προσοχής, μένουν προσωρινά σε ένα δεύτερο στάδιο επεξεργασίας αποκαλούμενο "μνήμη εργασίας" . Η μνήμη εργασίας είναι όπως ένα σημειωματάριο, που καταγράφουμε κάποιες πληροφορίες για να το πετάξουμε μετά. Αφού καταχωρηθούν οι πληροφορίες στη μνήμη εργασίας, αρχίζει και η πραγματική επεξεργασία από το μυαλό. Τότε ο οδηγός ψάχνει στη μνήμη του για να καταλάβει τι είδε. Δεν είναι λοιπόν τα μάτια που βλέπουν αλλά η μνήμη, μετά από σύγκριση των σχημάτων του ματιού με τα αντικείμενα, που είναι αποθηκευμένα στην σταθερή μνήμη μας. Την σταθερή μνήμη την λέμε και εμπειρία ή μάθηση. Χωρίς αυτή τη μνήμη η ζωή θα ήταν ένα διαρκές σάστισμα και όλα γύρο μας θα ήταν κάθε στιγμή καινούργια. Τα έντονα και συγκινησιακά φορτισμένα γεγονότα παγιδεύονται για πάντα στο δίχτυ της μακροπρόθεσμης μνήμης, ενώ τα ψιλοπράγματα των καθημερινών εμπειριών γλιστρούν και χάνονται, αφού δεν μας χρειάζονται για την επιβίωσή μας.Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της προσοχής είναι η ποσοτικά σταθερή της δύναμη, που την μαζεύει ή την απλώνει. Έτσι μπορεί να την απλώσει π.χ. σε όλο το οπτικό πεδίο και τότε εξετάζουμε μια μεγάλη περιοχή χωρίς να δίνουμε μεγάλη σημασία στις λεπτομέρειες. Ή μπορούμε να την συγκεντρώσουμε σε μια μικρή περιοχή ανάλογα με τις ανάγκες και έτσι θα δούμε καλύτερα τις λεπτομέρειες. Ένα παράδειγμα συγκέντρωσης της προσοχής είναι και όταν διαβάζουμε, για να καταλάβουμε τι λέει το κείμενο δεν βλέπουμε γύρο μας, ούτε ακούμε τι λένε οι γύρο μας. Όταν ψάχνουμε κάτι στο δρόμο επιτακτικά, ένα χώρο στάθμευσης ας πούμε, τότε μας απορροφά το ψάξιμο και δεν βλέπουμε σχεδόν τίποτε γύρο μας.Αν αυτό το σύστημα, όπως το αναλύσαμε δεν λειτουργήσει σωστά τότε έχουμε ένα ατύχημα που όπως λέμε οφείλεται στον οδηγό. Τι θα πει δεν λειτούργησε σωστά η διεργασία της προσοχής; Θα πει ότι αποτυχαίνουμε να δούμε. Στατιστικά έχει αποδειχθεί ότι ο οδηγός φταίει όταν:1.έκανε ένα αντιληπτικό σφάλμα. Δηλ. Όταν οι κρίσιμες πληροφορίες είναι κάτω από το κατώτατο όριο των αισθήσεων, γιατί και οι αισθήσεις μας έχουν όρια (πολύ αμυδρός φωτισμός, τύφλωση από έντονο φως, κλπ.). Όταν ο οδηγός κάνει ένα αντιληπτικό λάθος (σε μια καμπύλη ή στην ταχύτητα ή στην απόσταση από ένα εμπόδιο).2.Οι κρίσιμες πληροφορίες ήταν ανιχνεύσιμες μεν αλλά ο οδηγός δεν τις πρόσεξε/ παρατήρησε επειδή οι διανοητικοί του πόροι ήταν στραμμένοι αλλού. Συχνά, ένας οδηγός ισχυρίζεται ότι "δεν είδε" έναν απλά ορατό πεζό ή ένα αυτοκίνητο. 3.Η αποτυχία στο να επιλέξει τη σωστή απάντηση ("ενώ γλιστρά, στρίβει απότομα, ή ενώ θα έπρεπε να πατήσει φρένο, πατά το γκάζι"). Όλα αυτά είναι λοιπόν η έλλειψη προσοχής, όπως την αναλύσαμε θεωρητικά και στατιστικά.Πως θα αναλύαμε ένα ατύχημα:Μετά από όλα αυτά που είπαμε μέχρι τώρα, είμαστε σε θέση να επεξηγήσουμε τα αίτια ενός ατυχήματος, ας προσπαθήσουμε:Μια κυρία, ηλικίας 60 ετών, οδηγεί σε έναν άγνωστο σε αυτήν δρόμο και πάει σε μια συνάντηση. Είναι 10:00 μ.μ. (βράδυ) και έχει αργήσει. Ενώ οδηγεί και ψάχνει τις πινακίδες για τον δρόμο όπου έχει τη συνάντηση, μιλάει στο κινητό της. Ένας πεζός κύριος, με σκούρα μαύρη μπλούζα και μαύρο παντελόνι, διασχίζει στη μέση του οικοδομικού τετραγώνου τον δρόμο χωρίς να κοιτάξει. Η οδηγός δεν τον βλέπει και τον χτυπά. Στην αστυνομία η οδηγός καταθέτει, ότι δεν είδε τον πεζό και ότι ήπιε προηγουμένως τρία ποτά. Ας βάλουμε σε εφαρμογή αυτά που μάθαμε προηγουμένως. Η σύγκρουση δεν θα γινόταν εάν η οδηγός είχε:προσέξει τη σκούρα μπλούζα και το παντελόνι ως κηλίδεςστρέψει το βλέμμα της, για να καθορίσει τη μορφή του κυρίουανακαλέσει τις απαραίτητες πληροφορίες από τη μνήμη, για να προσδιορίσει τη μορφή του κυρίουαποφασίσει να πατήσει το φρένοπατήσει το φρένοΑς δούμε λοιπόν τι δεν έγινε. Α) Η ανίχνευση του ατόμου, πρώτο στάδιο προσοχήςΕίπαμε παραπάνω πως η προσοχή διαλέγει αυτά που της χρειάζονται, με κάποια κριτήρια, όμως η σημαντικότερη μεταβλητή στο να προσέξει κανείς ένα αντικείμενο είναι η λεγόμενη "αντίθεση φωτεινότητας (Contrast)". Η αντίθεση φωτεινότητας είναι μια γενική έννοια και μπορεί να διαιρεθεί σε δύο κατηγορίες, τις περιβαλλοντικές και του οδηγού:Οι περιβαλλοντικοί είναι:Το μέγεθος της αμφιβληστροειδικής εικόνας, που δεν είναι το φυσικό μέγεθος Η απόσταση: Γενικά, όσο πιο κοντινός τόσο πιο ορατός είναι ο στόχοςΗ θέση οπτικών ειδώλων στο μάτι: Η ορατότητα είναι καλύτερη στο κεντρικό μέρος. Κατ’ εξαίρεση, τα κινούμενα αντικείμενα είναι πιο ορατά με την περιφερειακή όραση. Η μορφή: τα απλά σχήματα όπως κηλίδες, δίσκοι, ορθογώνια, κ.λπ.... Η "διάρκεια": Η ορατότητα αυξάνεται με τη "διάρκεια".Η γρήγορη κίνηση ή το γρήγορο τρεμούλιασμα. Η κάλυψη και η παραλλαγή: Είναι ευκολότερο να δει κανείς κάτι όταν το φόντο είναι ομοιόμορφο. Το έντονο φως: Όταν εμφανίζεται ξαφνικά ένα πολύ λαμπερό φως, που έχει μεγάλη διαφορά από το επίπεδο φωτισμού προσαρμογής, μειώνει την ορατότητα του οδηγού. Ο καιρός: Η βροχή, το χιόνι και η ομίχλη μειώνουν την ορατότηταΤου οδηγού είναι:Η ηλικία: Πτώση ευαισθησίας στην αντίθεση φωτεινότητας με την ηλικία. Το επίπεδο προσαρμογής: Η ορατότητα είναι καλύτερη όταν η φωτεινότητα είναι ίδια με του φόντου. Η οπτική κατάσταση: σωστή οπτική διόρθωση για τις αποστάσεις. Το επίπεδο διέγερσης (νυσταγμός λόγω αγρυπνίας): Η κούραση, το αλκοόλ, ναρκωτικά και άλλα φάρμακα έχουν επιπτώσεις στο επίπεδο διέγερσης. Η αβεβαιότητα: Η ορατότητα είναι καλύτερη όταν ο χρήστης ξέρει πότε και που θα βρεθεί ένα αντικείμενο. Η προσδοκία: Η έρευνα έδειξε ότι οι άνθρωποι δεν προσέχουν πράγματα, όταν τα ερεθίσματα προσπίπτουν σε σημεία του οπτικού τους πεδίου, όπου δεν αναμένονται. Ο πεζός φορούσε σκούρα μαύρα ρούχα, που δεν έχουν αντίθεση φωτεινότητας στο σκοτάδι. Η οδηγός έψαχνε τον δρόμο για να στρίψει, ο πεζός εμφανίστηκε στο χαμηλής ανάλυσης περιφερειακό τμήμα του οπτικού της πεδίου. Εάν ο πεζός έτρεχε, η κίνηση θα βοηθούσε την ορατότητα. Επιπλέον είναι 60 χρονών, έτσι έχει απώλεια στην ευαισθησία αντίθεσης φωτεινότητας που επιδεινώνεται από το αλκοόλ.Δεν περίμενε να δει ένα πεζό να διασχίζει στη μέση του οικοδομικού τετραγώνου. Β) Πως εργάστηκε η μνήμη εργασίας δηλαδή το δεύτερο στάδιο της προσοχήςΟ μεγάλος αριθμός πληροφοριών και η χαμηλή ορατότητα υπερφόρτωσαν την προσοχή, έτσι μερικές πληροφορίες αγνοήθηκαν. Η προσοχή συγκεντρώθηκε στον να βρει τον δρόμο και έχασε τις πληροφορίες από το περιφερειακό οπτικό πεδίο. Επί πλέον η βιαστική οδήγηση, γέμιζε τη μνήμη εργασίας συνεχώς και απαιτούσε γρήγορη απώλεια παλιών πληροφοριών. (νύχτα, αλκοόλ, στρες, ραδιόφωνο, αναζήτηση δρόμου, βιασύνη).Η οδηγός λοιπόν κοίταξε προς τον πεζό, αλλά δεν τον είδε και τον σκότωσε.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ; Η ΟΔΗΓΟΣ ΔΕΝ ΠΡΟΣΕΧΕ!!!!
πηγή: Ν. Φ