Δεν θα περιορίσουμε ποτέ τα τροχαία αν δεν πάψουμε να τα θεωρούμε «ατυχήματα».

Τον Απρίλιο του 2016 ένα από τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία στον κόσμο, το Associαted Press εξέδωσε μια κατευθυντήρια οδηγία προς τους δημοσιογράφους που συνεργάζονται μαζί του με την οποία τους καλούσε: «να αποφεύγουν τη λέξη «ατύχημα» στα θέματα που αφορούν τροχαίες συγκρούσεις, αναφέροντας πως η λέξη «μπορεί να αναγνωσθεί ως ελαφρυντικό για το πρόσωπο που είναι υπεύθυνο.»

Πρότεινε στους συνεργάτες του να χρησιμοποιούν άλλους όρους, όπως ή σύγκρουση ή το συμβάν που δεν σηματοδοτούν πως οι τροχαίες συγκρούσεις είναι κάτι το μοιραίο, αναπόφευκτο ή θέμα τύχης.  (ΕΔΩ)

Η οδηγία αυτή του AP δεν προήλθε τόσο από μια προσπάθεια ακριβούς χρήσης της γλώσσας αλλά πολύ περισσότερο σαν μια απάντηση στις αγωνιώδεις φωνές, πρώτα του ιατρικού κόσμου και στη συνέχεια των συλλόγων  οικογενειών των θυμάτων που εδώ και δεκαετίες πλέον αρνούνται να χρησιμοποιούν το μοιρολατρικό όρο ατύχημα όσον αφορά στις τροχαίες συγκρούσεις.

Αν πραγματικά τα τροχαία αποτελούσαν ατυχήματα, πολύ μικρά περιθώρια παρέμβασης θα υπήρχαν για να περιοριστούν. Αλλά η ιστορία της πολιτικής της οδικής ασφάλειας στις διάφορες χώρες και στο σύνολο του πλανήτη είναι παρούσα και αρκετά πρόσφατη για να αποδείξει πως οι χώρες που επιθυμούσαν να περιορίσουν των αριθμό των τροχαίων συγκρούσεων το έκαναν. Και οι χώρες που δεν το επιθυμούσαν δεν το έκαναν.  Και όχι μόνο αποδείχτηκε  πώς δεν υπάρχει όριο στο περιορισμό των τροχαίων συγκρούσεων αλλά ανάλογα με τις πολιτικές προτεραιότητες κάθε κυβέρνησης ο περιορισμός μπορεί να είναι μικρός, μεγάλος ή πάρα πολύ μεγάλος. Μπορεί να αφορά μια μικρότερη περίοδο ή να είναι μακράς διαρκείας.

Πολύ περίεργη συμπεριφορά για «ατυχήματα».

Αν και οδηγία του  Ass. Press έχει βαρύνουσα σημασία δεδομένου ότι το «ατυχήματα» θα αποφεύγεται πλέον σε Μέσα στα οποία έχουν πρόσβαση εκατομμύρια αναγνωστών και θεατών (στην Ελλάδα βέβαια αρκετοί επιμένουν να μεταφράζουν την λέξη crash σαν ατύχημα…) θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως ήδη από τις αρχές του 2000 μεγάλα τμήματα της διεθνούς Ιατρικής Κοινότητας είχαν απορρίψει την χρήση αυτού του όρου.

Το 2001 στο Κύριο Άρθρο ενός από τα εγκυρότερα Ιατρικά Περιοδικά στο κόσμο του BMJ  (British Medical Journal) οι συντάκτες του σημείωναν:  «Ως ένα από τα κύρια επικοινωνιακά μέσα στην ιατρική, το BMJ είναι ανάγκη να εγκαταστήσει ή να ακολουθήσει κάποια πρότυπα στην γλώσσα. Συνεπώς, απορρίπτουμε την ακατάλληλη χρήση του όρου ‘ατύχημα’ στις σελίδες μας. Το BMJ ίσως είναι το πρώτο μείζων ιατρικό περιοδικό που κάνει κάτι τέτοιο, αλλά ελπίζουμε ότι δεν θα είναι και το τελευταίο. Η εκδοτική ομάδα του BMJ θα υποστηρίξει όλα τα περιοδικά της να κάνουν το ίδιο. Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι που το περιοδικό Ατύχημα και Επείγουσα Ιατρική, το οποίο είναι συνιδιοκτησία του BMJ και της Εταιρείας για το Ατύχημα και την Επείγουσα Ιατρική άλλαξε πρόσφατα την ονομασία του σε Περιοδικό Επείγουσας Ιατρικής. Πιθανώς, η υπόλοιπη από την εδραιωμένη επείγουσα ιατρική στο Ηνωμένο Βασίλειο θα απαλλαγεί από τα ‘ατυχήματα’, όπως έχουν κάνει οι συνεργάτες στις ΗΠΑ, τον Καναδά και σε πολλές άλλες χώρες.» Το άρθρο τελείωνε ως εξής: «Δεν θα είναι εύκολο να εξαλείψουμε έναν κοινό όρο από το λεξικό μας. Η λέξη ‘Ατύχημα’ είναι εδραιωμένη στην καθομιλούμενη και στην ιατρική γλώσσα, και χωρίς αμφιβολία θα συνεχίζει να εμφανίζεται στα άρθρα που θα υποβάλλονται στο BMJ. Ζητάμε από τους συντάκτες μας να επαγρυπνούν για τον εντοπισμό και την μη αποδοχή της ακατάλληλης χρήσης του όρου ατύχημα και εμπιστευόμαστε τους αναγνώστες μας στο να μας κρατάνε ενήμερους όταν αυτό θα μας έχει διαφύγει.» (Ολόκληρο το άρθρο: ΕΔΩ)

Δεκαπέντε χρόνια μετά αναμφίβολα οι συντάκτες του άρθρου θα πρέπει να είναι απόλυτα ικανοποιημένοι, όχι μόνο γιατί το ΒΜJ όλα αυτά τα χρόνια απορρίπτει συστηματικά άρθρα με αυτόν τον όρο αλλά γιατί σε συνέχεια της δικιάς του πρωτοβουλίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) σταμάτησε να μιλάει για τροχαία ατυχήματα ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 (Αναλυτικά: ΕΔΩ) δεν κάνει ποτέ χρήση αυτού του όρου σε κανένα  κείμενο του και επιμένει να δίνει την έμφαση στο γεγονός πως οι τροχαίες συγκρούσεις είναι προβλέψιμες, άρα μπορούν να προληφθούν, άρα δεν μπορεί με κανένα τρόπο η έννοια της τύχης να έχει να κάνει μ αυτές.

Συνεπικουρούμενος από τις οργανώσεις των θυμάτων, πρωταρχικά την Αγγλική Road Peace – ΕΔΩ) ο ΠΟΥ κατόρθωσε η απόρριψη του «ατυχήματος» να γίνει θέση των μεγαλύτερων ιατρικών επιστημονικών εταιριών, πανεπιστημιακών ιατρικών σχολών και περιοδικών . Ταυτόχρονα κατόρθωσε την θέση αυτή να υιοθετήσει επίσημα και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών τα τελευταία χρόνια.

Η Ελλάδα που αντιστέκεται.

Θα πρέπει να μας ξενίζει άραγε το γεγονός πως σε μια χώρα που βρίσκεται σταθερά στην πρωτοπορία της Ευρώπης σε αριθμό τροχαίων συγκρούσεων και θυμάτων απ αυτές η λέξη «ατύχημα» εξακολουθεί να είναι πολύ ισχυρή και διαδεδομένη;

Ή μήπως αντίθετα μέσα σε ένα τόσο ισχυρό πλαίσιο αναπαραγωγής του τροχαίου εγκλήματος, το «ατύχημα» αποτελεί το απαραίτητο ιδεολογικό όπλο που θα εξοπλίσει όχι μόνο τους δράστες ή τους υπεύθυνους για να συνεχίσουν απενοχοποιημένοι το βίο τους (με την μεγάλη συμβολή της Δικαιοσύνης σ αυτό το σημείο) αλλά και την εξουσία για νιώθει ικανοποιημένη με την απραξία της και την λειτουργία της ως θεματοφύλακας  του πογκρόμ που συμβαίνει στους δρόμους.

Σήμερα διεθνώς η λέξη ατύχημα όσον αφορά στις τροχαίες συγκρούσεις χρησιμοποιείται μόνο από μέρος της αυτοκινητοβιομηχανίας και τον προς αυτήν φίλα προσκείμενων θεσμών και δημοσιογράφων. Είναι η λέξη μιας γλώσσας που δεν αρνείται απλώς την ουδετερότητα αλλά μεροληπτεί υπέρ του δράστη ή ακριβέστερα υπέρ του όπλου (του αυτοκινήτου).

Δεν είναι παράδοξο που είναι η λέξη που χρησιμοποιεί η Ελληνική Αστυνομία. (Σε αντίθεση ας πούμε με την Κυπριακή αλλά και τις αστυνομίες όλων των χωρών που περιόρισαν τα τροχαία).

Δεν είναι παράδοξο που την χρησιμοποιεί η Ελληνική Δικαιοσύνη.

Γιατί βασίζεται στην  αγνώστου προελεύσεως Δικαιακή Αρχή: «ο ένας (ο άτυχος) καταστράφηκε, να μη καταστρέψουμε (sic) και τον άλλο (τον τυχερό)».

Παράδοξο είναι ότι έχει ακόμα εκτεταμένη χρήση και στην ελληνική Ιατρική Κοινότητα αλλά ακόμα και σε οικογένειες ή συλλόγους οικογενειών θυμάτων ή αναπήρων.

Είναι κατανοητό πως στην ελληνική γλώσσα  δεν υπάρχει μια «εύκολη» λέξη που θα μπορούσε να αποδώσει συνοπτικά και με ακρίβεια το πνεύμα στο οποίο αναφερόμαστε. Γι αυτό και μεις συχνά μπορεί να χρησιμοποιούμε αναφορές με πολλές λέξεις όπως πχ θύματα τροχαίων συγκρούσεων κα, ωστόσο νομίζουμε ότι αυτό είναι πολύ προτιμότερο απ ότι στο όνομα της οικονομίας ή της συνήθειας να χρησιμοποιούμε την γλώσσα του φόνου και της αμνήστευσης του.

Γιώργος Κουβίδης, γιατρός, πρόεδρος SOS Τροχαία Εγκλήματα.